Τα μυστικά της Πύλου

Ο ασύλητος τάφος, η ατομική ταφή, ο μεγάλος θησαυρός, τα 1.400 αντικείμενα

O πλούσια κτερισμένος τάφος του μυκηναίου «γρύπα-πολεμιστή» στον Ανω Εγκλιανό Πύλου (περίπου 1500 π.Χ.). Στη φωτογραφία διακρίνονται η χρυσή λαβή του ξίφους που ήταν τοποθετημένο αριστερά από τον νεκρό και, δίπλα, ένα χάλκινο εγχειρίδιο. Επάνω από το ξίφος, συνθλιμμένο, ένα ασημένιο κύπελλο με χρυσό στόμιο και λαβή.

Σαράντα πέντε αρχαιολόγοι από όλον τον κόσμο, υπό τον συντονισμό του Τζακ Ντέιβις και της Σάρον Στόκερ, από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι, άρχισαν τον περασμένο Μάιο ανασκαφές στην Πύλο, στον Ανω Εγκλιανό, αναζητώντας οικισμούς από την πρώιμη φάση του Ανακτόρου του Νέστορα. Την πρώτη  κιόλας ημέρα η σκαπάνη τους χτύπησε στα τοιχώματα λακκοειδούς τάφου. Οι προσδοκίες για κάποια σημαντική ανακάλυψη ήταν μικρές. Δέκα ημέρες αργότερα οι συντονιστές της ανασκαφής λάβαιναν το μήνυμα: «Βρήκαμε χαλκό». Το πενταετούς διάρκειας ανασκαφικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου τoυ Σινσινάτι, που διεξάγεται από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, με την άδεια του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, άρχιζε με τους καλύτερους οιωνούς. Πέντε μήνες αργότερα οι αρχαιολόγοι ανακοίνωσαν την ανακάλυψη ενός ασύλητου μυκηναϊκού τάφου, πλούσια κτερισμένου με 1.400 μοναδικά αντικείμενα: χάλκινα όπλα και δοχεία, έξι ασημένια κύπελλα και δύο συνθλιμμένα χρυσά, χρυσά κοσμήματα, 50 σφραγιδόλιθους, έξι ελεφαντοστέινα χτένια, 1.000 ψήφους από πολύτιμους λίθους, έναν εκπληκτικό θησαυρό, όπως σχολιάζει στο «Βήμα» η Σάρον Στόκερ.

Μπορούμε να μιλούμε για ανακάλυψη που ξεπερνά σε πλούτο τον περίφημο θησαυρό του Βαφειού στη Λακωνία;

«Ο τάφος στο Βαφειό ήταν ένας εξαιρετικός τάφος και τα υπέροχα λεπτοδουλεμένα χρυσά κύπελλα που βρέθηκαν εκεί είναι διάσημα, αλλά μπορώ να πω ότι τα ευρήματα είναι συγκρίσιμα».

Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι ο τάφος δεν είχε συληθεί;

«Είναι απορίας άξιον πραγματικά, αν σκεφθείτε ότι ο τάφος βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια, ότι τόσοι άνθρωποι πατούσαν επάνω του επί 3.500 χρόνια. Η εξήγηση μάλλον είναι ότι κανείς δεν περίμενε να βρει έναν λακκοειδή τάφο και μάλιστα δίπλα σε έναν μεγάλο θολωτό τάφο, συνήθως δεν υπάρχουν άλλοι τάφοι τόσο κοντά τους».

Ποιο από τα ευρήματα σας εντυπωσίασε και τι σας προβλημάτισε;

«Μας προβλημάτισε η απουσία κεραμικών. Στους μυκηναϊκούς τάφους βρίσκουμε αγγεία αλλά σε τούτον όχι. Ο νεκρός ήταν τόσο πλούσιος που όλα τα αντικείμενα που βρέθηκαν στον τάφο ήταν μεταλλικά: χάλκινες πρόχοι, μια χάλκινη λεκάνη, ασημένια κύπελλα και άλλα με χρυσά χείλη. Εντυπωσιακός ήταν ο αριθμός των χρυσών σφραγιστικών δαχτυλιδιών, τέσσερα δαχτυλίδια με εγχάρακτες μινωικές παραστάσεις έργο δεξιοτέχνη χρυσοχόου. Βρήκαμε επίσης 50 σφραγιδόλιθους, περισσότερους από όσους έχουν βρεθεί ποτέ σε έναν τάφο, με λεπτομερείς απεικονίσεις στην επιφάνειά τους: έναν καθιστό λέοντα, μια σκηνή ταυροκαθαψίων, μια αφηρημένη απεικόνιση πουλιού και πολλές άλλες».

Εφόσον δεν βρέθηκε κεραμική στον τάφο, μπορείτε να τον χρονολογήσετε με ακρίβεια;

«Πρέπει να μελετήσουμε τα μεταλλικά αντικείμενα και να τα συγκρίνουμε με τα ευρήματα άλλων τάφων που είχαν κεραμικά για να έχουμε ακριβή χρονολόγηση. Τον τοποθετούμε περίπου στο 1500 π.Χ., στην Υστεροελλαδική ΙΙ περίοδο».

Ποιος ήταν ο νεκρός;

«Μακάρι να βρίσκαμε μια πινακίδα στη γραμμική Β να μας δώσει ορισμένες πληροφορίες. Ηταν ένας άνδρας 30-35 ετών, πολεμιστής, όπως δηλώνουν τα όπλα που βρέθηκαν δίπλα του, εξαιρετικά εύπορος και σημαντική προσωπικότητα, όπως συμπεραίνουμε από τα τέσσερα χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια, προσωπικά αντικείμενα κύρους. Ο τάφος είναι πρωιμότερος από το Ανάκτορο του Νέστορα, επομένως ο νεκρός έζησε πριν από τα χρόνια του Νέστορα. Ισως ήταν ο γενάρχης αυτής της δυναστείας. Οταν η παλαιοανθρωπολόγος Λιν Σέπαρτς μελετήσει τα οστά, θα γνωρίζουμε περισσότερα, αν ο άνδρας αυτός γεννήθηκε στην περιοχή, αν ήταν από την Πύλο...»

.

Ο χάλκινος καθρέφτης, τα κοσμήματα και τα ελεφαντοστέινα χτένια είναι συνήθη ευρήματα σε τάφο πολεμιστή;

«Είναι ευρήματα τα οποία διευρύνουν τις γνώσεις μας σχετικά με τα έθιμα ταφής των Μυκηναίων. Ως τώρα, επειδή συχνά έχουμε πολλαπλές ταφές στον ίδιο τάφο, θεωρούσαμε ότι τα κτερίσματα επιμερίζονταν κατά φύλο, οι χτένες, οι καθρέφτες και τα κοσμήματα ανήκαν στις γυναίκες, ο οπλισμός στους άνδρες. Τώρα όμως γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι κοσμήματα, καθρέφτες, χτένες τοποθετούνταν και σε τάφους ανδρών. Είναι μια πολύ σημαντική πληροφορία που μας δίνει αυτός ο ατομικός τάφος».

Αποκαλείτε τον νεκρό «γρύπα-πολεμιστή». Γιατί;

«Εχουμε δύο ευρήματα με εξαιρετικά σημαντικές απεικονίσεις γρύπα, και οι δύο σε ελεφαντοστό. Το ένα ήταν πώμα δοχείου, το άλλο τμήμα ελεφαντοστέινου πλακιδίου που βρέθηκε στα πόδια του νεκρού. Απεικονίζουν γρύπα με μεγάλα φτερά και λέοντα που επιτίθεται σε γρύπα. Προφανώς η εικονογραφία αυτή συμβόλιζε κάτι για τον νεκρό. Τοιχογραφίες με αναπαραστάσεις γρυπών έχουμε και στο Ανάκτορο του Νέστορα. Υπάρχει κάποια σύνδεση με τον νεκρό του τάφου μας; Δεν γνωρίζουμε ακόμη, αλλά έχει ενδιαφέρον να το μελετήσουμε».

Τι άλλες πληροφορίες μάς δίνει ο τάφος του «γρύπα-πολεμιστή»;

«Εχουν βρεθεί στην Κρήτη ατομικοί τάφοι που εικάζουμε ότι ανήκουν σε μυκηναίους πολεμιστές που συμμετείχαν στην καταστροφή της Κνωσού. Παρόμοιοι τάφοι στη Μεσσηνία δεν ήταν συνήθεις. Γι' αυτό ο λακκοειδής τάφος, ο συγκεκριμένος τύπος τάφου, ήταν αναπάντεχη ανακάλυψη η οποία μάς συνδέει, κατά κάποιον τρόπο, με την πτώση της Κνωσού, με το στρατιωτικό milieu που έλαβε μέρος σε αυτό το συγκεκριμένο γεγονός της Ιστορίας».

Μπορεί ο «γρύπας-πολεμιστής» να ήταν ένας από αυτούς;

«Αυτό θα εξηγούσε ενδεχομένως τον μεγάλο θησαυρό που βρήκαμε στον τάφο, τα πολλά και πολύτιμα ευρήματα κρητικής προέλευσης. Είναι πιθανόν ο πολεμιστής μας να είχε συμμετάσχει σε κάποια επιδρομή στην Κρήτη και τα κτερίσματα αυτά να ήταν λάφυρα. Εχουν βρεθεί και σε άλλους τάφους στην περιοχή παρόμοιοι σφραγιδόλιθοι - σε κανέναν βέβαια δεν έχει βρεθεί τόσο μεγάλος αριθμός -, γεγονός που επιτρέπει την εικασία ότι επρόκειτο για μια ομάδα πολεμιστών από τη Μεσσηνία που έλαβαν μέρος στην ίδια επιδρομή στην Κρήτη. Είναι πρώιμο να πούμε περισσότερα, προτού συγκρίνουμε το υλικό μας με ευρήματα από άλλες ανασκαφές στην περιοχή, αναλύσουμε τα δεδομένα και χρονολογήσουμε τα ευρήματα με ακρίβεια»

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ